آذر 1393 / شلاق جامعه شناس

عصر ایران – آذر ماه 1393 با انتظار سومین روز آن آغاز شد چرا که این روز همان سر رسید توافق موقت و تمدید شده هسته ای بود و می توانست به توافق نهایی یا شکست مذاکرات بینجامد.

   محمد جواد ظریف وزیر خارجه ایران اظهار امیدواری کرده بود که سوم آذر 1393 روز پیروزی ملی باشد اما پاره ای دخالت ها و سعایت های منطقه ای توافق را در سوم آذر نهایی نکرد درعین حال به شکست هم منجر نشد زیرا طرفین تصمیم به تمدید گرفتند تا در اسفند ماه گام اول برداشته شود و در فروردین نهایی شود (و این گفتار در روز نهم فروردین 1394 در حالی منتشر می شود که انتظار می رود تا 48 ساعت آتی اخبار امیدوار کننده از لوزان سوییس برسد).

  ایران و 6 کشور در حالی در نوروز 94 آخرین مراحل مذاکره را پشت سر می گذارند که در توافق سوم آذر 93 پیش بینی شده بود در 11 فروردین 94 توافق سیاسی صورت پذیرد و غربی ها مایل بودند امور فنی هم به تیر ماه موکول شود. اما ایران با رد توافق دو مرحله ای و در پی تاکید آیت الله خامنه ای بر توافق در یک مرحله – هم سیاسی و هم فنی- رییس سازمان انرژی اتمی را هم به سوییس فرستاد و او نیز با وزیر انرژی آمریکا جنبه های فنی کار را پیش می بَرَد.

  در عرصه داخلی آذر ماه 93 در حالی شروع شد که رای عدم اعتماد به گزینه بعدی وزارت علوم – فخر الدین احمدی دانش آشتیانی – در واپسین روزهای آبان این ذهنیت را ایجاد کرده بود که توافق بر سر وزیر علوم به گره کور در روابط دولت و مجلس بدل شده اما رییس جمهور به سرعت وزیر دیگری را پیشنهاد کرد؛ محمد فرهادی وزیر علوم در دهه 60 و وزیر بهداشت در دولت اول اصلاحات .

  هر چند پیش تر ترجیح روحانی این بود که وزیر علوم، پزشک نباشد اما با رد مکرر گزینه های پیشنهادی بار دیگر سراغ یک وزیر سابق رفتند که پزشک بود. بدین ترتیب دکتر محمد فرهادی با تلطیف لحن قبلی در قبال بورسیه ها و حوادث 88 در 5 آذر93 به وزارت علوم انتخاب شد.

  نکته جالب در این میان، نطق علی مطهری در مخالفت با فرهادی بود چرا که می خواست صداقت نمایندگان مخالف وزیران پیشنهادی قبلی را زیر سوال برد و منطق آنان را به چالش کشد که چگونه قصد دارند به محمد فرهادی رای دهند در حالی که با منطق سیاسی به همان دلیل که به قبلی ها رای ندادند به او نیز نباید رای دهند. برخی از تحلیل گران این حرکت علی مطهری را یک پلتیک توصیف کردند که نشان داد او از صبغه صرفا فرهنگی فراتر رفته و به یک سیاستمدار تمام عیار تبدیل شده است.

  انتخاب وزیر علوم به روندی فرسایشی تبدیل شده بود و 16 آذر هم در پیش بود و به نظر می رسد ملاحظات و احتمالا توصیه هایی تکلیف وزیر علوم را تا قبل از روز دانشجو مشخص کرد.

16 آذر از راه رسید و این بار حسن روحانی در معیت وزیر علوم به دانشگاه (علوم پزشکی تهران) رفت و در آیین این روز شرکت کرد. در دوران احمدی نژاد روز دانشجو هم مثل مناسبت ها و نهادهای دیگر عملا تعطیل شده بود و پس ازاولین حضور رسمی خود و اعتراضات دانشجویی در آذر ماه سال 85 در دانشگاه صنعتی امیر کبیر هر سال به بهانه ای از حضور در مراسم 16 آذر شانه خالی می کرد.هر چند به بهانه های دیگر می رفت اما ترجیح می داد در جمع های همفکر ظاهر شود.

   رییس جمهوری پس از آن به گرگان رفت و در جمع مردم این سامان گفت: «دوران افراط و فضای امنیتی به پایان رسیده و عصر وحدت و اعتدال آغاز شده است.» روحانی اعتدال را در مقابل افراط و فضای امنیتی تعریف کرد و این با اعتدال به معنی نفی دو گفتمان اصول گرایی و اصلاح طلبی و ارایه یک گفتمان سوم متفاوت بود و نشان می داد در نگاه روحانی اعتدال نه خط و جریان سوم که یک «روش» در نفی افراط و فضای امنیتی گذشته است. این تعریف طبعا مورد استقبال اصلاح طلبان و نماد این جریان قرار گرفت.

  آذر ماه به لحاظ سیاسی و فرهنگی تحت تاثیر انتخاب وزیر علوم در پی چند ماه چالش و کلنجار میان دولت و مجلس بود واز منظر سیاست خارجی و دیپلماسی طبعا متاثر از پرونده هسته ای چرا که قبل از تمدید دوباره این نگرانی ایجاد شده بود که کل مذاکرات متوقف شود.

  علم الهدی امام جمعه مشهد مدعی شده بود «در 35 سال گذشته به اندازه یک سال پس از توافق ژنو تحقیر نشده بودیم». ادعایی که با واکنش تند روزنامه جمهوری اسلامی رو به رو شد و موارد متعدد تحقیردر دولت مورد حمایت و تبلیغ او در زمان احمدی نژاد را برشمرد.

  رییس جدید سازمان صدا وسیما نیز در مراسم اختتامیه نمایشگاه مطبوعات در مصلای تهران گفت این مذاکرات را نباید فی مابین ایران و 1+5 دانست زیرا در واقع یک (ایران) با «یک ونیم» مذاکره می کند! منظور او از «یک ونیم» این بود که آمریکا «یک» است و 5 کشور دیگر، «نیم» و احتمالا از یاد برده بود که 6 سال پیاپی مذاکره کنندگان سابق تخم مرغ های خود را در سبد نیمی از همان «نیم» چیده بودند و به روسیه و چین امید داشتند.

  به جز عرصه های سیاسی داخلی و خارجی و اقتصادی در زمینه هنر، امتناع حسین علیزاده چهره سرشناس موسیقی ایران از پذیرش عنوان شوالیه به مذاق حامیان گفتمان ایدیولوژیک و رسمی خوش نشست در حالی که هیچ نسبتی میان او و آنان برقرار نیست اما به مقایسه علیزاده و دیگر چهره های موسیقی ایران پرداختند که پیشتر شوالیه شده بودند.

  مهم ترین اتفاقات اما در عرصه اجتماع رخ می دهد و طبعا اخبار اجتماعی پر مخاطب ترند. بر این اساس ،جامعه همچنان در انتظار اطلاعات تازه درباره عوامل اسید پاشی در اصفهان بود که استاندارگفت: «گزارش ها وفیلم ها نشان می دهد که فرد اسید پاش مشکلات روانی دارد. تعداد قابل توجهی مظنون وجود دارد اما این که فرد خاصی متهم باشد هنوز مشخص نیست و هیچ کس به عنوان متهم اصلی دستگیر نشده است.»

  هر چند برخی سخنان استاندار اصفهان را تناقض آمیز دانستند (زیرا از یک طرف از مشکلات روانی متهم سخن گفته بود و از سوی دیگر مشخص نبودن متهم اصلی که قابل جمع نیستند) اما بعضی هم اظهارات او را زیرکانه توصیف کردند چون اولین بار بود که یک مقام رسمی از وجود فیلم هایی درباره این حوادث خبر می داد.

  نمی توان از عرصه اجتماعی گفت و به سخنان صریح و متفاوت یک جامعه شناس در تحلیل پدیده درگذشت مرتضی پاشایی اشاره نکرد.

  انجمن جامعه شناسی دانشگاه تهران روز سه شنبه 18 آذر 1393 نشستی با عنوان «پدیدار شناسی فرهنگی یک مرگ» برگزار کرده بود تا چهره های سرشناس دانشگاهی و متخصصان جامعه شناسی و علوم ارتباطات به موضوع نوع واکنش هیجانی و عاطفی مرگ خواننده فقید موسیقی پاپ در جامعه، رسانه ها و شبکه های اجتماعی بپردازند.

  استادانی چون حمید رضا جلایی پور، سعید معید فر، یوسف علی اباذری و هادی خانیکی دعوت شده بودند و سخن گفتند اما در این میان آنچه جنجال گسترده ای به پا کرد سخنان دکتر اباذری بود که نقدی بسیار تند و تیر را متوجه موجی ساخت که در پی مرگ مرتضی پاشایی برخاست.

  اباذری گفت :« وقتی حاکمیت و مردم دچار ترس متقابل از یکدیگر شده باشند هم مردم و هم حاکمیت به سیاست زدایی روی می آورند به افراد غیر نخبه همچون ورزشکاران و بازیگران در امور سیاسی بها می دهند و شخصی چون مرتضی پاشایی به نماد و اسطوره بدل می شود چون هر دو در پی تمرکز بر امور غیر سیاسی اند».

   او موسیقی پاشایی را مسخره و مبتذل دانست و پرسید : «چرا مردم ایران باید به این درجه از افلاس برسند که دنبال او راه بیفتند». دکتر اباذری به این هم بسنده نکرد و برای آن که جای ابهامی باقی نماند مثال آورد و تشییع جنازه مرتضی پاشایی در سال 1393 را با تشییع جنازه مهوش – خواننده کوچه بازاری – در سال 1339 مقایسه کرد.

  مهوش با نام اصلی معصومه عزیزی در 26 دی 1339 در یک سانحه رانندگی درگذشت و در مراسم تشییع جنازه او حضور جمعیت فراوان چنان بود  که سردبیر «امید ایران» در آن زمان نوشت: «مردم، جنازه صادق هدایت و ملک الشعرای بهار را هم این گونه تشییع نکردند.»

  مقایسه خواننده محبوب «کلاه مخملی» ها در اواخر دهه 30 با خواننده محبوب جوانان اهل شبکه های اجتماعی در دهه 90 خورشیدی خشم هایی را برانگیخت و تحلیل گران بسیاری این قیاس را نادرست دانستند زیرا این دومی متاثر از شبکه وایبر و ابراز علاقه جوانان مدرن ایرانی به سبک های متفاوت زندگی بود.

  سخنان اباذری چنان بود که توجه موافق و مخالف را برانگیخت و یک روزنامه نگار خوش قریحه و صاحب سبک نیز در نخستین سرمقاله روزنامه تازه انتشار یافته و به بهانه چهلمین روز مرگ پاشایی از «جامعه شناسی و  جامعه نشناسی» نوشت.

  با این واکنش ها شگفت آور نخواهد بود اگر آذر ماه را با عنوان یکی از نشریات درباره نقد گزنده اباذری یا همان عبارت «شلاق جامعه شناس بر توفان مرتضی پاشایی» توصیف کنیم.