چه ظرفی برای آشپزی خوب است؟

روزنامه محلی سیستان و بلوچستان ضمیمه روزنامه خراسان در شماره 19041 مورخ 21 مرداد 94 مطلبی با عنوان 'سرطان در تفلون ها' منتشر کرده است.

در این مطلب آمده است: اکثر ما در کابینت های خانه مان انواع و مدل های مختلف قابلمه و تابه هایی داریم که نمی دانیم کاربرد هر کدام برای چیست. اگر چه شاید در نگاه نخست این موضوع برای بسیاری از مردم چندان مهم جلوه نکند، اما با کمی تحقیق و مطالعه مطالب مربوط به سلامت و بهداشت و.... متوجه خواهیم شد که انتخاب ظرف مناسب برای پخت غذا بسیار مهم است، چرا که طبخ غذا در برخی از ظروف ممکن است صدمات جبران ناپذیری به اعضای خانواده زده و موجب بروز برخی بیماری ها شود.

یکی از متخصصان تغذیه درباره سلامت انواع قابلمه ها و تابه ها می گوید: آنچه که خیلی مهم تر از مارک قابلمه و تابه های آشپزخانه می باشد نوع موادی است که در ساخت آن ها بکار رفته و همچنین میزان ضخامت و اندازه این ظروف است. میزان رسانا بودن هر ظرفی در برابر حرارت با یکدیگر فرق می کند و بستگی به نوع مواد سازنده آنها دارد. بنابراین انتخاب این ظروف بهتر است نسبت به نوع غذا و پخت و پزی که می خواهیم در آنها انجام دهیم، صورت گیرد. ظروفی که برای پخت و پز استفاده می کنیم می توانند طعم و مزه غذا را تغییر دهند و این تغییر مزه بستگی به مقدار ماده ای دارد که از ظروف پخت و پز به داخل مواد غذایی نفود می کند.
«مسعود فیروزکوهی» ادامه می دهد: هر ظرفی که برای پخت و پز استفاده می کنیم مقداری از فلز خود را به داخل مواد غذایی که در آن در حال پختن می باشد وارد می کند و مخصوصاً در درجه حرارتهای بالا این مقدار بیشتر می شود. میزان نفوذ فلز از ظرف پخت و پز به داخل مواد غذایی بستگی به نوع غذا (اسیدی – قلیایی) دارد. تمام مواد اعم از فلز و غیره در اثر حرارت اتمها و مولکولهای خود را از دست می دهند، به ویژه اگر در یک محلول اسیدی و یا قلیایی قرار گیرند این واکنشها سریعتر می شوند.

«فیروزکوهی» به ظروف آلومینیومی اشاره می کند و می گوید: رایج ترین ظروف پخت و پز، قابلمه های آلومینیومی هستند که قدرت انتقال حرارت را بخوبی دارا می باشند. این قابلمه ها به راحتی تمیز و شسته می شوند و گران هم نیستند. اما اشکالاتی هم دارند، یکی از این اشکالات عمده که می توان به آن اشاره کرد تاثیر زیاد ظروف آلومینیومی بر مواد غذایی در حال پختن در آن می باشد، ظروف آلومینومی بیشتر مولکولهای خود را به درون غذایی که در آن در حال پختن می باشد وارد می کند و اگر این غذا مواد اسیدی داشته باشد میزان آلومینیوم که وارد غذا می شود بیشتر است. این ظروف باعث تغییر رنگ غذایی که این مواد (گوجه فرنگی، لیموترش، سرکه و زرده تخم مرغ) در آنها وجود دارد، می شوند. تئوریهایی وجود دارد مبنی بر اینکه وجود آلومینوم در غذا می تواند عامل کمک کننده ای در بروز بیماری آلزایمر باشد و البته این هنوز در حد تئوری است و ثابت نشده است.

وی درباره ظروف مسی نیز می گوید: قابلمه و تابه مسی نیز ظروف خوبی برای پخت و پز هستند. زیرا مس رسانای خیلی خوبی برای حرارت می باشد و در نتیجه مواد غذایی که در یک قابلمه مسی در حال پختن هستند بطور مساوی و یکسان حرارت دیده و می پزند در نتیجه کیفیت غذای پخته شده بهتر است. نیازی نیست هنگامی که از ظروف مسی برای پخت و پز استفاده می کنیم حرارت بسیار زیادی به آن بدهیم. حرارت کم تا متوسط برای پختن مواد غذایی کافی است. بنابراین میزان حرارتی را که به ظروف حین پختن غذا می دهید رعایت کنید، ظروف مسی حرارت خیلی بالا نیاز ندارند. اما از طرفی تماس مستقیم مواد غذایی با مس چندان مطلوب نمی باشد زیرا ممکن است باعث تغییر انسجام مواد غذایی شود از این رو ظروف مسی که لعاب داده می شوند، ظروف بسیار مناسبی برای پخت و پزمی باشند. هر زمان که بر اثر استفاده زیاد و یا شستشو این لعاب از بین برود میتوان مجددا آنرا روکش لعاب داد.

وی تاکید می کند: هرگز ظروف مسی را قبل از اینکه مواد غذایی داخل آن بریزیم بر روی حرارت قرار ندهیم زیرا باعث از بین رفتن پوشش قلع روی آن می شود و به آن صدمه میزند.

این متخصص تغذیه درباره مزایا و معایب ظروف چدنی نیز می گوید: ظروف چدنی رسانای بسیار خوبی بوده و حرارت و گرما را برای مدت طولانی در خود نگه می دارد و از طرفی به علت ماده تشکیل دهنده این ظروف حرارت و گرما در تمام نقاط این ظروف یکسان است و از داغ شدن نقطه ای جلوگیری می کند. ظروف چدنی هم درون فر و هم بر روی اجاق گاز قابل استفاده اند. ظروف چدنی منبع خوبی برای تأمین آهن مورد نیاز بدن می باشند زیرا استفاده از این ظروف باعث زیاد شدن آهن در مواد غذایی که در حال پختن می باشد، است. این ظروف برای مواردی از پخت و پز مانند سرخ کردن و یا تفت دادن مناسبترند. از آنجایی که ظروف چدنی شکننده می باشد. اگر خوب نگهداری نشود احتمال زنگ زدن آن وجود دارد.

فیروزکوهی ادامه می دهد: بسیاری از تولید کنندگان این ظروف، آنها را با یک پوشش لعاب می پوشانند، برای این که مواد به ظروف چدنی نچسبد، باید ابتدا این ظروف چدنی را با روغنهای خنثی مانند روغن سبزیجات (کانولا، تخم آفتابگردان) و یا روغن نارگیل چرب کرده و سپس ظرف را به مدت کمی حرارت داده و سپس از روی حرارت برداشته و اگر روغن اضافی در ظرف بود آنرا با دستمال پاک کنید. بدین ترتیب این ظروف سطح نچسب پیدا می کنند و مواد غذایی به آنها نمی چسبد.
وی در توضیح موارد مصرف ظروف استیل نیز می گوید: ظروف استیل نیز دارای کیفیتهای مختلفی می باشند و این بستگی به نوع فلزی دارد که با همدیگر ترکیب می شوند تا آلیاژ استیل را بوجود آورند. ماده اولیه ظروف استیل فلز آهن است و می تواند با 8 آلیاژ مختلف ترکیب شود و فلزات اصلی تشکیل دهنده ظروف استیل، نیکل و کروم می باشند.از آنجایی که ظروف استیل رسانای خوبی برای حرارت نیستند لذا بعضی از تولید کنندگان برای رفع این اشکال، قمست بیرونی انتهای این ظروف راکه بر روی حرارت قرار می گیرد، از سایر فلزات که رسانای خوبی هستند مانند مس و آلومینیوم می سازند. بدین ترتیب این ظروف می توانند برای پخت و پز بسیار مناسب شوند. قابلمه استیل برای پختن سبزیجات بسیار مناسبد چون به علت نازک و سبک بودن این ظروف، آب داخل آن سریع بجوش آمده و می توانیم سبزیجات را در آب جوش بریزیم تا بپزد.

یکی از مزایای این ظروف این است که نفوذ فلز سازنده این ظروف به داخل مواد غذایی که در آن در حال پختن است بسیار کم می باشد. بنابراین از امتیازات این ظروف براحتی تمیز شدن آن و کمتر واکنش نشان دادن نسبت به غذاها می باشد این ظروف طعم و مزه غذا را به میزان بسیار کمی تغییر می دهد. از دیگر مزایای این ظروف این است که حرارت بالا برای این ظروف خطرناک نمی باشد چون ماده سازنده آن بسیار قوی و محکم است. این ها مورد خوبی برای سرخ کردن و تفت دادن می باشند. از آنجایی که این ظروف بر خلاف سایر ظروف ضد زنگ می باشند ظروف بسیار بادوامی هستند. البته پختن غذاهایی که حاوی مواد اسیدی هستند در داخل این ظروف سبب می شود که مقدار بسیار کمی از کروم تشکیل دهنده این ظروف به داخل غذا نفوذ کند ولی ظروف استیل به علت خالص بودن فلز تشکیل دهنده آن ظروف مطمئن تری هستند.

وی توصیه می کند: غذاهای بسیار ترش و اسیددار مانند ریواس پخته شده، گوجه فرنگی را در این ظروف نگهداری نکنیم.

فیروز کوهی درباره ظروف تفلون نیز بیان می کند: تمامی ظروف نچسب، از یک ماده شیمیایی به نامpolytetrafluoroethylen ساخته می شوند. این ظروف برای پختن و یا سرخ کردن غذاهایی مانند ماهی و درست کردن نیمرو، مخصوصاً اگر با درجه حرارت متوسطی پخت شوند بسیار مناسب ترند. تمیز کردن این ظروف بسیار راحت می باشد. در ضمن باید مراقب باشیم که هنگام شست و شوی این ظروف سطح نچسب آنها را خراش نیندازیم. هرگز ظروف نچسب قابلمه و یا تابه را در حالیکه خالی است بر روی حرارت بیش از350 درجه سانتیگراد قرار ندهید و هرگز ظروف تفلون را در حالیکه داغ هستند آب سرد بر روی آن نریزید. بطور کلی، ظروف تفلون را برای مواردی که می خواهید از درجه حرارت خیلی بالا استفاده کنید، بکار نبرید. موقع استفاده ازاین ظروف حرارت باید ملایم تا متوسط باشد. هنگام استفاده از این ظروف مخصوصاً هنگام سرخ کردن از روغن کمتری استفاده می کنیم که این از مزایای این ظروف می باشد. ماده شیمیایی بکار رفته در ظروف نچسب –PTFE- مشکوک به سرطان زایی می باشد. زیرا در مراحل تولید این ظروف موادی آزاد می شوند که سرطان زا هستند، محققان اگرچه هنوز به نتیجه قطعی و محکم نرسیده اند، اما هشدار می دهند که در استفاده از این ظروف احتیاطات لازمه را رعایت کنیم.

این متخصص تغذیه و کارشناس اداره غذاو دارو دانشگاه علوم پزشکی زاهدان به ظروف پیرکس نیز اشاره می کند و می گوید: این ظروف برای استفاده داخل فر و یا مایکرویو ظروف مناسبی هستند و نباید آنها را بر روی اجاق گاز و حرارت مستقیم گذاشت. میزان نفوذ مولکولهای مواد سازنده این ظروف به درون غذا بسیار ناچیز می باشد. در نتیجه بر روی طعم و مزه غذا تاثیر گذار نیستند.

وی بیان می کند: آلومینوم، مس، تفلون، استیل و چدن همه اینها می توانند از ظروف پخت و پز در آشپزخانه ما باشند. بسیاری از آشپزهای حرفه ای معتقدند که خریدن یک سری کامل از قابلمه ها و تابه ها فکر چندان خوبی نیست زیرا یک تولید کننده بندرت ظرفی تولید می کند که برای تمامی موارد پخت وپز در آشپزخانه مناسب باشد، بنابراین باید دید که خود شما به چه ظرفی نیاز دارید و برای چه نوع پخت و پزی می خواهید از آن استفاده کنید. بنابراین ظروفی را خریداری کنید که پس از چند سال استفاده، شکل ظاهری خود را از دست ندهند و یا باصطلاح کج و معوج نشوند و همچنین نسوزند و از طرفی رسانای خوبی باشند. خریدن ظروف با کیفیت یعنی استفاده کردن ازاین ظروف برای سالیان سال.