احتقان یا گرفتگی بینی زمانی رخ می دهد که رگ های خونی و غشاهای مخاطی در سینوس ها و مسیرهای بینی متورم شده باشند. در شرایطی که احتقان خفیف اغلب به خودی خود برطرف می شود، طیف گسترده ای از روش های درمانی از جمله درمان های خانگی برای کمک به بهبود این شرایط وجود دارند.

به گزارش گروه سلامت عصر ایران به نقل از "مدیکال نیوز تودی"، هر فردی در هر سنی می تواند احتقان بینی را تجربه کند، اما این شرایط ممکن است در برخی افراد با تکرر بیشتری رخ دهد.

به عنوان مثال، سینوزیت، شرایطی که به طور مکرر موجب احتقان بینی می شود، به طور معمول در کودکانی که کمتر از 15 سال سن دارند و بزرگسالان در بازه سنی 25 تا 64 سال، به ویژه زنان بالغ، بیشتر رخ می دهد.

دلایل احتقان بینی

اصطلاح پزشکی برای التهاب سینوس ها و حفره های بینی رینوسینوزیت است و بسیاری از مسائلی که موجب احتقان می شوند این نام را یدک می کشند. آنها عبارتند از:

رینوسینوزیت عفونی: ویروس های سرماخوردگی یا عفونت های دستگاه تنفسی فوقانی موجب رینوسینوزیت ویروسی می شوند.

رینوسینوزیت آلرژیک: این التهاب به واسطه یک آلرژن (عامل آلرژی‌زا) یا محرک های محیطی شکل می گیرد.

رینوسینوزیت آلرژیک فصلی: این شرایط را که به نام آلرژی فصلی نیز شناخته می شود، زمانی که التهاب در واکنش به گرده گیاهان شکل گرفته باشد، تشخیص داده می شود. میزان گرده گیاهان در فصول بهار و پاییز بیشتر است.

رینوسینوزیت آلرژیک دائمی: این شرایط شامل آلرژن هایی مانند کپک، پوست حیوانات، و مایت های گرد و غبار می شود که در طول سال وجود دارند.

رینوسینوزیت غیرآلرژیک: این التهاب از محرک های هوایی، مانند دود، مواد شیمیایی و آلودگی سرچشمه می گیرد.

افرادی با سیستم ایمنی ضعیف، ناشی از شرایطی مانند دیابت، اچ‌آی‌وی، یا شیمی درمانی به طور خاص ممکن است مستعد ابتلا به احتقان بینی ناشی از عفونت باشند.

در موارد دیگر، احتقان بینی واکنشی به یک پاتوژن (عامل بیماری‌زا)، محرک یا آلرژن نیست. در عوض، موارد زیر ممکن است دلیل آن باشند:

موقعیت بدن: دراز کشیدن ممکن است پاکسازی مخاط را برای بدن دشوار سازد، از این رو، افرادی که توانایی تحرک کمی دارند ممکن است هرچه بیشتر مستعد ابتلا به احتقان بینی باشند.

مشکلات ساختاری در سینوس ها: اینها ممکن است شامل مواردی مانند پولیپ ها، انحراف تیغه بینی، باریک شدن مسیرهای هوایی و تومورها باشند.

شرایط سلامت که انتقال مخاط را کاهش می دهند: برخی موارد شامل فیبروز کیستیک و اختلال کیسه صفرا به نام دیسکینزی صفراوی می شوند.

به طور خاص، افراد مبتلا به انحراف تیغه بینی احتقان بد و شدید را تجربه می کنند. تیغه بینی دیواره نازکی است که مسیرهای هوایی چپ و راست بینی را از هم جدا می کند. انحراف به معنای آن است که تیغه بینی به یک سمت کج شده است که می تواند تنفس از طریق یک سوراخ بینی را دشوار سازد، حتی اگر یک آلرژی یا سرماخوردگی موجب احتقان نشده باشد.

احتقان بینی در کودکان

زمانی که والدین یا مراقبان کودک به احتقان بینی در یک کودک، به ویژه یک نوزاد، مشکوک شده اند، می توانند برای تشخیص بهتر در پی نشانه های زیر باشند:

- مشکل در تغذیه یا کاهش اشتها

- افزایش ایرادگیری یا بی قراری

- دشواری در تنفس یا خفگی در مخاط

- خواب منقطع یا دشواری در به خواب رفتن

آیا احتقان بینی طی دوران بارداری عادی است؟

التهاب بینی مرتبط با بارداری نسبتا شایع است و نام پزشکی برای آن رینیت بارداری است. این شرایط ممکن است از چاقی، افزایش وزن بیش از حد طی بارداری، افزایش سطوح هورمونی، یا ترکیبی از آنها سرچشمه بگیرد.

احتقان بینی می تواند علائم آپنه خواب انسدادی طی بارداری را تشدید کند. مطالعه ای در سال 2016 نشان داد که آپنه خواب با پرفشاری خون، عارضه جدی پره‌اکلامپسی، و مشکلات رشد جنین مرتبط است.

به طور کلی، هر فردی که طی دوران بارداری احتقان بینی دائمی را تجربه می کند باید پزشک خود را از این شرایط مطلع سازد.

آیا احتقان بینی از علائم بیماری کووید-19 است؟

بنابر آنالیز اخیر سازمان بهداشت جهانی، تنها 5 درصد افراد مبتلا به عفونت کروناویروس جدید احتقان بینی را در نتیجه این شرایط تجربه می کنند. از علائم شایع‌تر کووید-19 می توان به موارد زیر اشاره کرد:

- تب

- سرفه خشک

- خستگی

- سرفه همراه با خارج شدن مخاط غلیظ از ریه ها

- از دست دادن حس چشایی یا بویایی

درمان احتقان بینی

انتخاب بهترین روش برای رفع احتقان تا حد زیادی به دلیل آن بستگی دارد. از جمله گزینه های موجود می توان به موارد زیر اشاره کرد:

- آنتی بیوتیک های خوراکی یا موضعی، اگر دلیل یک عفونت باکتریایی است

- اسپری های بینی حاوی کورتیکواستروئید

- داروهای رقیق کننده مخاط

- ایمنی درمانی

- عمل جراحی اصلاحی

درمان های خانگی احتقان بینی

برای رفع احتقان بینی در خانه می توانید موارد زیر را مد نظر قرار دهید:

- هیدارته نگه داشتن بدن

- دوش گرفتن با آب گرم

- استنشاق بخار از یک کاسه حاوی آب داغ در شرایطی که یک حوله روی سر را پوشش داده است

- بالاتر قرار دادن سر نسبت به دیگر قسمت های بدن هنگام خواب

- مصرف آنتی هیستامین ها یا ضد احتقان های بدون نسخه

- شستشوی مسیرهای بینی

- مصرف داروهای مسکن بدون نسخه در صورت وجود فشار یا درد سینوس

- استفاده از کمپرس سرد روی بخش های دردناک صورت

- مصرف پروبیوتیک پروفیلاکتیک یا مواد غذایی سرشار از پروبیوتیک ها مانند ماست و کیمچی

- مصرف مکمل ها برای تقویت سیستم ایمنی مانند روی سولفات، اکیناسه، ویتامین C، یا عصاره گل شمعدانی

ذکر این نکته اهمیت دارد که استفاده بیش از حد از اسپری های بینی و ضد احتقان ها می تواند موجب احتقان بیشتر شود.

چه مدت طول می کشد؟

بیشتر افراد مبتلا به سرماخوردگی یا آنفلوآنزا پس از یک یا دو هفته احساس بهتری خواهند داشت.

اگر احتقان بینی در نتیجه یک عفونت باکتریایی شکل گرفته باشد، پزشک ممکن است آنتی بیوتک ها را برای مصرف طی 10 تا 14 روز تجویز کند، اما احتقان ممکن است طی هفت روز بهبود یابد. با این وجود، کامل کردن دوره مصرف آنتی بیوتیک اهمیت دارد.

اگر یک آلرژی دلیل احتقان بینی باشد، تا زمانی که فرد در معرض آلرژن ها قرار دارد، این شرایط ممکن است ادامه داشته باشد.

اگر انحراف تیغه بینی دلیل احتقان بینی یا تشدید آن باشد، پزشک ممکن است عمل جراحی اصلاحی را توصیه کند.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر احتقان بینی بیش از 10 تا 14 روز ادامه داشته باشد یا پس از 7 تا 10 روز تشدید شود، ممکن است عفونت سینوس در پس این شرایط قرار داشته باشد. در این مورد، با پزشک مشورت کنید.

همچنین، اگر احتقان بینی با درمان های خانگی بهبود نیافته یا با موارد زیر همراه است مراجعه به پزشک بهترین گزینه است:

- تب بالا

- مخاط یا ترشحات غلیظ و تغییر رنگ داده

- دشواری در تنفس