نتیجه پژوهش روی موش‌ها: مغز در صورت کمبود خواب خودخوری می‌کند

نداشتن خواب کافی می‌تواند منجر به آسیب‌های مغزی شود.

نتایج تحقیقی روی موش‌ها نشان می‌دهد مغز درصورتی‌که با کمبود خواب مواجه شود، مقدار قابل‌توجهی از نورون‌ها و اتصالات سیناپسی خود را پاک‌سازی می‌کند و حتی جبران خواب نیز ممکن است کمکی به اصلاح این آسیب‌ها نکند.

به گزارش دیجیاتو به نقل از نیو ساینتیست، مطالعه محققان نشان می‌دهد مغز حین خواب برخی حالت‌های خود را تغییر می‌دهد تا محصولات جانبی سمی فعالیت عصبی باقی‌مانده در طول روز را از بین ببرد اما اگر مغز با کم‌خوابی مزمن دست‌وپنجه نرم کند، این فرایند بازهم انجام می‌شود و ممکن است نورون‌ها و اتصالات سیناپسی را از بین ببرد.

کانال عصر ایران در تلگرام

کمبود خواب مزمن باعث می‌شود مغز دست به خودتخریبی بزند

این تحقیق به رهبری «میشل بلسی»، عصب‌شناس دانشگاه پلی‌تکنیک مارکه ایتالیا، انجام شده است. در این تحقیق واکنش مغز پستانداران به عادت‌های کم‌خوابی بررسی شده است و شباهت عجیبی میان موش‌هایی که به‌خوبی استراحت کرده بودند و موش‌هایی که با بی‌خوابی روبه‌رو بودند، یافت شد.

2 نوع مختلف سلول گلیال نورون‌های مغز را نیز مانند سایر سلول‌های بدن دائم تازه‌سازی می‌کنند. سلول‌های میکروگلیال مسئول پاک‌سازی سلول‌های قدیمی و فرسوده از طریق فرایندی به نام بیگانه‌خواری یا فاگوسیتوز هستند. همچنین وظیفه آستروسیت‌ها (سلول‌های گلیال) ازبین‌بردن سیناپس‌های غیرضروری در مغز برای تازه‌سازی و تغییر سیم‌کشی آن است.

پیش‌ازاین تصور می‌شد این فرایند زمانی رخ می‌دهد که می‌خوابیم تا فرسودگی‌های عصبی روز را از بین ببریم اما تحقیق دانشمندان نشان داد همین اتفاق می‌تواند زمانی که شما با بی‌خوابی مزمن روبه‌رو هستید، نیز در مغز رخ می‌دهد؛ مسئله اینجاست که در این فرایند مغز اقدام به خودخوری و آسیب‌ به خود می‌کند.

به گفته میشل بلسی، تحقیق آنها نشان داد که بخش‌هایی از سیناپس‌ها توسط آستروسیت‌ها به دلیل کمبود خواب خورده می‌شوند. برای بررسی بیشتر این فرضیه، محققان فعالیت آستروسیت‌ها را در ۴ دسته از موش‌ها با میزان خواب متفاوت بررسی کردند و دریافتند که آستروسیت‌ها در موش‌هایی که از بی‌خوابی مزمن رنج می‌برند فعالیت خود را افزایش داده بودند تا بخش‌هایی از سیناپس‌ها را از بین ببرند. این فرایند به فاگوسیتوز آستروسیتی معروف است.

خودتخریبی مغز زمان مواجهه با کمبود خواب مسئله‌ای به‌شدت نگران‌کننده است؛ زیرا فعالیت بیش از حد میکروگلیال‌ها با بیماری‌های مغزی مانند آلزایمر و سایر اشکال تخریب عصبی مرتبط است.

نتایج این تحقیق قابل‌توجه است اما سؤالات زیادی وجود دارد، ازجمله اینکه این تحقیق روی موش‌ها انجام شده، آیا برای انسان‌ها هم صدق می‌کند یا خیر. نتایج آن در مجله Journal of Neuroscience منتشر شده است.